Menu

Nog meer problemen voor de kinderopvang?

In mijn blog uitte ik mijn zorgen over de invloed van de wet IKK op de kwaliteit van de kinderopvang. Echter, deze wet is niet de enige ontwikkeling waar de kinderopvangbranche zich zorgen over dient te maken. Het kabinet heeft een plan dat grote gevolgen met zich brengt voor de kinderopvangbranche: de kinderopvangtoeslag gaat van Belastingdienst Toeslagen naar Dienst Uitvoering Onderwijs(DUO). Reden tot paniek? Absoluut. Wederom tijd eens kritisch naar dit plan te kijken.

 Het huidige systeem op de schop

Momenteel kunnen ouders of verzorgers kinderopvangtoeslag aanvragen bij de Belastingdienst. De hoogte van de kinderopvangtoeslag hangt onder meer samen met het inkomen van de ouders of verzorgers. Nu de Belastingdienst in beginsel over de meest recente inkomensgegevens van ouders of verzorgers beschikt en nu ook andere toeslagen bij de Belastingdienst zijn ondergebracht, was de keuze de kinderopvangtoeslag onder te brengen bij de Belastingdienst destijds logisch. Echter, het systeem stelt in de praktijk al jaren teleur en dus is het tijd voor een nieuwe aanpak, aldus het kabinet. De euforie die ik voelde toen ik dit las, maakte echter direct plaats voor verbazing en onbegrip toen het kabinet de nadere uitwerking van haar plan presenteerde. De nieuwe aanpak van het kabinet brengt namelijk met zich mee dat de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) de financiering van de kinderopvangtoeslag gaat overnemen.

Hoe gaat het huidige systeem werken?

Het nieuwe systeem heeft kort samengevat de volgende doelstellingen:

• het vereenvoudigen en flexibiliseren van de financiering van de kinderopvang
• financiering van kinderopvang minder gevoelig maken voor fouten
• financiering van kinderopvang minder gevoelig maken voor fraude
• het creëren van werkgelegenheid

Onder het nieuwe systeem worden kinderopvanginstellingen – en niet langer de ouders of verzorgers – verantwoordelijk voor het aanvragen van de kinderopvangtoeslag. De kinderopvanginstellingen zetten hun facturen maandelijks rechtstreeks door naar DUO, die de facturen opslaat in een digitale portemonnee. Vervolgens berekent DUO, op basis van de ontvangen facturen, maandelijks welk bedrag aan eigen bijdrage ouders of verzorgers dienen te betalen voor de kinderopvang. Zodra de eigen bijdrage door ouders of verzorgers is betaald, wordt de factuur in de ”digitale portemonnee” van DUO als ‘betaald’ aangevinkt. DUO maakt vervolgens het bedrag van de gehele factuur over naar de desbetreffende kinderopvanginstelling. Bij het berekenen van de eigen bijdrage wordt het inkomen van ouders of verzorgers van twee jaar terug als uitgangspunt genomen.

Kritiekpunten op het nieuwe systeem

Hoewel meer details over het nieuwe systeem en de digitale portemonnee nog niet bekend zijn, is op de informatie waarover wij wél beschikken reeds voldoende kritiek te geven.

Allereerst is het uitgangspunt van het nieuwe systeem – dat facturen die kinderopvanginstellingen versturen altijd kloppend zijn – mijns inziens onjuist. Immers, juist de kinderopvangbranche er één waarin het af te nemen product niet maandelijks gelijk blijft en de financiële administratie onderhavig is aan veel veranderingen. Hoe gaat het nieuwe systeem om met deze veranderingen in de financiële administratie, zoals creditnota’s, extra facturen en facturen met bijvoorbeeld vervoerskosten die niet voor vergoeding in aanmerking komen? Verkeert het kabinet echt in de veronderstelling dat alle kinderopvanginstellingen beschikken over een goed softwarepakket dat kant en klare facturen aanlevert? En gaat het kabinet ervan uit dat kinderopvanginstellingen over de mankracht beschikken om voor ieder kind de aanvraag van de kinderopvangtoeslag in orde te maken, zonder dat dit gevolgen heeft voor de tijd die zij kunnen besteden aan de kinderopvang? Of betalen ouders of verzorgers straks wederom de prijs voor de goed bedoelde initiatieven van het kabinet, omdat kinderopvanginstellingen gedwongen worden extra personeel in dienst te nemen dat zich vooral niét bezighoudt met kinderopvang?

Een tweede punt dat zich leent voor discussie is dat niet langer ouders of verzorgers, maar de kinderopvanginstellingen verantwoordelijk zijn voor de aanvraag (en inning) van de kinderopvangtoeslag. Kinderopvangtoeslag is uiteraard bedoeld voor het betalen van de kinderopvang, maar zijn het niet de ouders of verzorger die dienen te bepalen op welke wijze en op welk moment zij deze betaling verrichten, net als bij de zorg- en huurtoeslag? De kinderopvangtoeslag wordt immers op persoonsgegevens van deze ouders of verzorger gebaseerd. Tevens is denkbaar dat veel ouders of verzorgers moeite hebben met het uitbesteden van de verantwoordelijkheid voor het aanvragen van de kinderopvangtoeslag, omdat het – in the end – niet de kinderopvanginstelling, maar de ouders of verzorgers zijn die opdraaien voor de financiële gevolgen van een eventueel foutief toeslagbedrag. Mijn kind, mijn geld, mijn verantwoordelijkheid, denkt u ook niet?

Een derde punt waar ik met een kritische blik naar kijk is het feit dat DUO voor berekening van de eigen bijdrage van de kinderopvang het vastgestelde inkomen van ouders of verzorgers van twee jaar terug als uitgangspunt neemt. Een opvallende constructie, aangezien in twee jaar veel kan veranderen. Hoe gaat DUO dit rechttrekken bij ouders of verzorgers die twee jaar terug nog niet werkend waren? Of ouders of verzorgers die twee jaar terug parttime werkten, maar nu van een rianter inkomen rondkomen? Krijgen zij straks te maken met enorme naheffingen? Voor ouders of verzorgers die in de afgelopen twee jaar te maken hebben gekregen met een inkomensdaling voorziet het nieuwe systeem in een vangnetbepaling. Als de eigen bijdrage met meer dan 2% stijgt ten opzichte van het huidige inkomen, ontvangen zij een hogere overheidsbijdrage. Snapt u het nog? Brengt dit met zich dat in de situatie waarin een kinderopvanginstelling haar prijzen dusdanig verhoogt dat dit voor ouders of verzorgers leidt tot een stijging van 2% van de eigen bijdrage, ouders of verzorgers recht hebben op de vangnetvoorziening? Ook als het inkomen gelijk blijft? Ik dacht dat de nieuwe regeling de complexiteit van financiering van kinderopvang juist moest terugbrengen.

Een vierde kritiekpunt is dat het kabinet er ten onrechte vanuit lijkt te gaan dat onder het huidige systeem voornamelijk door ouders of verzorgers fraude wordt gepleegd met de kinderopvangtoeslag en dat – door de verantwoordelijkheid bij kinderopvanginstellingen te leggen – het frauderisico verdwijnt. Er zijn echter tal van voorbeelden te bedenken van situaties waarin juist de kinderopvanginstelling als fraudepleger kan worden aangemerkt. Denk alleen al aan de situatie waarin kinderopvanginstellingen ouders of verzorgers voor vijf dagen kinderopvang factureren, terwijl maar vier dagen kinderopvang wordt afgenomen: uitsluitend zodat voor vijf dagen kinderopvangtoeslag kan worden aangevraagd zodat de kinderopvanginstelling op die manier is verzekerd van inkomsten.
Laatstelijk kan ik niet voorbij gaan aan het feit dat het kabinet meent dat het nieuwe systeem extra werkgelegenheid oplevert bij DUO. Uiteraard zal DUO extra personeel inzetten om de financiering van de kinderopvangtoeslag uit te voeren, maar wordt daar niet voorbij gegaan aan het feit dat dit ten koste gaat van belastingmedewerkers die deze rol momenteel vervullen

Alternatieven voor het nieuwe financieringssysteem

De beste stuurlui staan aan wal en daarom vind ik het belangrijk niet alleen kritiek te uiten op het plan, maar ook met alternatieven te komen. Ik kom daarom per probleem met een alternatieve oplossing.

 Probleem: het aantal verrekeningen van de kinderopvangtoeslag is te hoog. Het nieuwe systeem wil dit probleem oplossen door de hoogte van de eigen bijdrage te berekenen op basis van het bruto gezinsinkomen van twee jaar terug.

Alternatieve oplossing: pak het probleem bij de wortel aan: sleutel aan de ouderbijdragetabel. De ouderbijdragetabel waarop de hoogte van de kinderopvangtoeslag wordt gebaseerd – kent teveel treden. De eerste trede van de ouderbijdragetabel bepaalt dat ouders met een bruto gezinsinkomen ± van € 0,00 – € 23.000,- per jaar grofweg 94% kinderopvangtoeslag krijgen. Vervolgens verandert het percentage kinderopvangtoeslag steeds als het bruto gezinsinkomen met een bedrag van gemiddeld € 2.000,– per jaar daalt of stijgt. Dat betekent dat indien twee werkende ouders allebei een salariswijziging krijgen van € 80,– per maand, zij direct in een andere trede van de ouderbijdragetabel terecht komen. Kortom, de relatief kleine verschillen in de treden van de ouderbijdragetabel werken een hoog aantal verrekeningen in de hand. Maak de stappen tussen de treden in de ouderbijdragetabel groter (bijvoorbeeld € 7.500,–) en het aantal verrekeningen van de kinderopvangtoeslag loopt gegarandeerd terug.

• Probleem: ouders of verzorgers frauderen te vaak bij aanvraag van de kinderopvangtoeslag. Het nieuwe systeem poogt dit probleem op te lossen door de verantwoordelijkheid voor de aanvraag van de kinderopvangtoeslag bij de kinderopvanginstellingen te leggen.

Alternatieve oplossing I: een eenvoudige en minder ingrijpende oplossing voor het fraudeprobleem is het afschermen van LRK-nummers voor burgers. Iedere kinderopvanginstelling is geregistreerd met een eigen nummer in het LRK. Ouders of verzorgers zijn verplicht dit LRK-nummer door te geven bij aanvraag van de kinderopvangtoeslag. Nu het register met LRK-nummers voor een ieder openbaar toegankelijk is, kunnen burgers eenvoudig valse aanvragen indienen. Door het register af te schermen voor burgers – en bijvoorbeeld met een ouder-gebonden streepjescode te gaan werken die pas verstrekt wordt aan ouders na ontvangst van het getekende kindcontract – wordt het frauderende ouders of verzorgers een stuk lastiger gemaakt fraude te plegen.

Alternatieve oplossing II: betaal kinderopvangtoeslag over meerdere maanden niet rechtstreeks uit aan ouders of verzorgers, maar aan de kinderopvanginstelling/administratiekantoor. Zo wordt voorkomen dat grote bedragen verloren gaan aan andere uitgaven dan de kinderopvang.

• Probleem: er worden veel fouten gemaakt bij het aanvragen en wijzigen van de kinderopvangtoeslag. Het nieuwe systeem poogt dit probleem op te lossen door de verantwoordelijkheid voor de aanvraag van de kinderopvangtoeslag bij de kinderopvanginstellingen te leggen.

Alternatieve oplossing: maak een automatische mailkoppeling van de Belastingdienst naar kinderopvanginstellingen, zodat een kinderopvanginstelling automatisch wordt geïnformeerd over gedane aanvragen. Door in deze mail de namen van de kinderen, het aantal opvanguren en het uurtarief van de kinderopvanginstelling op te nemen kan de kinderopvanginstelling op eenvoudige wijze controleren of de aanvraag juist is. Controle aan beide kanten van de poort zorgt niet alleen voor een daling van foutieve aanvragen, maar draagt ook bij aan het voorkomen van fraude.
Uiteraard zitten aan bovenstaande oplossingen ook haken en ogen, maar deze alternatieven tonen in ieder geval aan dat er minder ingrijpende manieren zijn om de bestaande problemen op te lossen. Uiteraard ben ik erg benieuwd naar jullie gedachten hierover.

Conclusie

Het nieuwe betalingssysteem zal mijns inziens een averechts effect hebben. De financiering van de kinderopvang wordt niet eenvoudiger, niet flexibeler en niet minder gevoelig voor fraude en fouten. Overheveling van de financiering van kinderopvang van de Belastingdienst naar DUO sluit geen deuren voor fraude en maakt de situatie voor ouders en verzorgers niet eenvoudiger maar juist complexer en leidt tot nog meer verrekeningen dan bij het huidige systeem. Kortom, tijd voor het kabinet om terug aan de onderhandelingstafel te gaan zitten. Met dit plan creëren we vooral veel nieuwe problemen en lossen we niets op. Hoe denkt u over bovenstaande? Laat hier een reactie achter.

Sven Weeda

“Je spaart tijd, je spaart geld, je werkt efficiënter. Het is makkelijker omdat je het uitbesteedt, makkelijker het gezicht naar de ouders toe”