Kabinetsplan om kinderopvang bijna gratis te maken rammelt aan alle kanten

Planbureaus CPB en SCP vinden het verstandig om de geplande veranderingen in de kinderopvang te heroverwegen. Een van de belangrijkste beloftes van het kabinet dreigt daarmee in het water te vallen. De snoeiharde kritiek staat in een gepubliceerd rapport van het Centraal Planbureau (CPB) en het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP), die de voorgenomen herziening van de kinderopvang hebben onderzocht.

“Op de lange termijn levert het eigenlijk maar weinig op”, zegt CPB-onderzoeker en medeauteur van het onderzoek Egbert Jongen tegen NU.nl. Dan gaat het over de extra toename van mensen met betaald werk (arbeidsparticipatie).

“Daarnaast zijn er op de korte termijn juist risico’s”, zegt Jongen. Daarbij doelt hij vooral op de ontwikkeling van kinderen en het verkleinen van de kansenongelijkheid. “We hebben best veel kritiek.”

Met deze “fundamentele herziening van de kinderopvang” wilde het kabinet het stelsel voor ouders eenvoudiger en betaalbaarder maken. Het was ook een investering in het vergroten van de kansengelijkheid. Het uiteindelijke prijskaartje is op termijn bijna 2,5 miljard euro per jaar.

‘Aanzienlijke risico’s als kabinet op zelfde manier doorgaat’

Een grote investering met weinig effect, blijkt nu de planbureaus het idee hebben doorgelicht. Het CPB en SCP noemen het daarom “verstandig” de voorgenomen veranderingen “te heroverwegen vanwege de beperkte langetermijneffecten en de aanzienlijke korte termijn risico’s.”

Het is volgens de planbureaus logischer de aandacht te richten op de ontwikkeling van kinderen in plaats van vooral te kijken naar de arbeidsparticipatie van de ouders.

De planbureaus geven officieel geen advies aan de politiek. Wel zeggen ze dat er “aanzienlijke risico’s” zijn als het kabinet doorgaat op de ingeslagen weg.

Kabinet wil einde maken aan toeslagenschandaal

Het kabinet wil de kinderopvang tot een bepaalde grens vergoeden. Die grens moet komen op 96 procent van de maximumprijs die de kinderopvang per uur mag vragen. Dat geld gaat dan direct naar de opvangorganisaties.

De kinderopvangtoeslag is dan niet meer inkomensafhankelijk, zoals nu het geval is. Het kabinet wil hiermee in de eerste plaats een einde maken aan de terugvorderingen die uitmondden in het toeslagenschandaal.

Maar die inkomensafhankelijkheid is niet de belangrijkste oorzaak van de financiële problemen die ouders kregen. Dat waren de wijzigingen in de gewerkte uren en de opvanguren.

Het is wel goed dat het risico op onterechte terugvorderingen nu wordt weggenomen, benadrukt Jongen. “Maar deze invulling levert niet zoveel op.”

Nauwelijks meer mensen gaan aan het werk

Goede en betaalbare kinderopvang is in principe een prikkel om meer te gaan werken. Maar die theorie gaat hier nauwelijks op.

Vooral jonge moeders worden gestimuleerd om (meer) te werken. Alleen is er al sprake van een sterke groei van deze groep op de arbeidsmarkt. In Nederland werken vergeleken met het buitenland veel vrouwen. Dat is alleen ook veel vaker in deeltijd.

Voor deze groep maakt een goedkopere kinderopvang juist weer niet zo veel uit om meer uren te gaan werken. Het aantal gewerkte is minder gevoelig voor financiële prikkels.

Onder aan de streep verwachten de planbureaus dat het plan een schamele vijftienduizend voltijdsbanen oplevert. Een groei van slechts 0,2 procent.

Kwaliteit van opvang kan verslechteren

De onderzoekers voorzien wel een flinke stijging van de vraag naar kinderopvang bij een vergoeding van 96 procent. Dat brengt flinke problemen met zich mee. Door het personeelstekort heeft het kabinet het plan al met twee jaar uitgesteld tot 2027.

Zolang dat tekort blijft, kan dat leiden tot hogere prijzen. De kinderopvang moet dan meer personeel aantrekken en dat gaat meestal gepaard met hogere lonen.

Het CPB en SCP vrezen ook dat de toename van de vraag en het personeelstekort uiteindelijk ten koste gaat van de kwaliteit. Een hogere werkdruk, weinig tijd voor bijscholing, een hoger verloop van personeel: dat draagt er volgens de planbureaus allemaal aan bij dat de opvang slechter wordt.

Kwetsbaarste kinderen hardst geraakt

De nadelige effecten raken juist de mensen die al het kwetsbaarst zijn. De stijgende prijzen zijn bijvoorbeeld voor ouders met een laag inkomen moeilijker te betalen. Opvang wordt voor deze ouders duurder en minder toegankelijk.

Opvanglocaties die door de scheve vraag en aanbod meer winst willen maken, kunnen zich bovendien richten op huishoudens met een hoog inkomen. Dat kan bijvoorbeeld via gerichte reclame of door simpelweg de prijzen te verhogen. Ook dit raakt huishoudens met een kleine beurs.

Uit onderzoek blijkt dat kinderen van ouders met een laag inkomen of met ouders die helemaal niet werken juist het meeste baat hebben bij goede kinderopvang. Maar juist deze groep profiteert met de kabinetsplannen op de langere termijn niet.

Dat komt in de eerste plaats doordat het kabinet met de herziening vasthoudt aan de arbeidseis. Als de ouders geen betaald werk hebben, heb je ook geen recht op vergoeding voor kinderopvang.

Daarbij is de kinderopvangtoeslag inkomensafhankelijk. Ouders met een laag inkomen krijgen al 96 procent vergoed. Dat verandert niet.

Huishoudens met hoge inkomens profiteren het meest

Huishoudens met een midden- of hoog inkomen profiteren dan weer wel. Sterker: hoe hoger het inkomen, hoe meer je profiteert. De kans is dus groter dat de vraag naar opvang bij deze gezinnen toeneemt.

Maar de kinderen van deze gezinnen komen al uit een gunstig sociaal-economisch milieu. Het positieve effect op de ontwikkeling is kleiner, omdat bij deze groep de minste ‘winst’ valt te behalen.

De onderzoekers denken dat de voorgenomen veranderingen in de opvang op de korte termijn “gemiddeld genomen een negatief effect hebben op de ontwikkeling van kinderen.”

Bron: Nu.nl