Verdwijnen de kleine tot middelgrote kinderopvangorganisaties uit het straatbeeld?

Onlangs is de top 100 van grootste kinderopvangorganisaties in Nederland gepubliceerd (zie hier). Hoog tijd om eens nader in te zoomen op deze cijfers.

De Landelijke Kwaliteitsmonitor Kinderopvang (LKK) heeft onthuld dat de Nederlandse kinderopvang in de top 3 van de wereld staat als het gaat om kwaliteit en diversiteit. Dat is iets waar de gehele branche met recht trots op kan zijn. Toch doet zich in Kinderopvangland een ontwikkeling voor die zorgwekkend is als het aankomt op de goede reputatie van onze kinderopvang. Steeds vaker worden lokale kinderopvangorganisaties namelijk opgekocht door grote organisaties, moeten groepen sluiten vanwege personeelstekort en worden kleine ondernemers tegengewerkt bij het opstarten van lokale opvang.  

Inleiding

Kwaliteit en diversiteit, daar wordt de Nederlandse kinderopvang om geprezen. Het gevarieerde aanbod aan opvanginstellingen dat ons kikkerlandje biedt is voor veel andere landen benijdenswaardig. Kleinschalig, groen, sportief, antroposofisch, internationaal, diverse pedagogische visies: wij hebben het allemaal. En dat wij het allemaal hebben, is vooral omdat Nederland de ruimte gaf aan kinderopvanginstellingen die opgericht werden door échte mensen. Mensen met een passie voor de kleintjes. Ondernemers wiens hart klopt voor de kinderen. Ondernemers met jarenlange kennis en ervaring in de kinderopvang. Zij hadden tot voor kort de mogelijkheid om hun kinderopvangorganisatie vol overgave te runnen op de manier die zij het beste achtten voor onze jonge bevolking. Maar dat lijkt te veranderen. De redenen? Een snelle opkomst van grote kinderopvangorganisaties, groeiende personeelstekorten én de toenemende regelgeving in de branche. In dit Blog brengen we aan het licht waarom deze drie ontwikkelingen problematisch zijn voor de kwaliteit en diversiteit van de Nederlandse kinderopvang.

Dreiging 1: geen geschikte panden voor lokale ondernemers en een groeiend aantal grote organisaties

Het zal de meeste ouders niet ontgaan zijn: er is momenteel een enorme schaarste aan kinderopvang. Een van de oorzaken hiervoor is dat bestaande en nieuwe kinderopvangorganisaties moeizaam aan nieuwe panden kunnen komen. Lokale ondernemers willen maar al te graag starten (of uitbreiden), maar wegens het ter plekke gevoerde gemeentebeleid, staan deze gepassioneerde ondernemers vaak achteraan in de rij als er een pand vrijkomt. In de praktijk worden geschikte panden namelijk veelal gegund aan lokale stichtingen of aan grote (opvang)organisaties en daar is de lokale ondernemer de dupe van. Want niet alleen zorgt dit ervoor dat nieuwe ondernemers geen kans krijgen om de diversiteit verder te voeden, ook zorgt dit ervoor dat de grote organisaties steeds groter worden. Dit leidt tot een zichtbare stijging van het aantal kindplaatsen bij de grotere organisaties, terwijl de kleinere kinderopvangorganisaties langzaamaan terrein aan het verliezen zijn.

Dreiging 2: personeelstekorten in de kinderopvang

Waar de stijging van het aantal kindplaatsen bij grote organisaties enerzijds duidelijk zichtbaar is, doet zich anderzijds een snelle daling van (goed) personeel voor bij deze partijen. Steeds meer pedagogen die werkzaam zijn bij massale organisaties, kiezen voor een werkgever waarbij ze geen nummer zijn, maar deel uitmaken van een team. Door de leegloop bij deze grote organisaties, wordt het steeds lastiger kwalitatief goede kinderopvang te waarborgen. Daarnaast kiest personeel uit de branche steeds vaker voor een functie buiten de kinderopvang, bijvoorbeeld omdat zij vaste(re) arbeidsuren en een lagere werkdruk willen. Dit beperkt zicht niet tot grote organisaties, de gehele branche ondervindt hinder door het afnemende personeel.

Ons land bevindt zich dus in een lastige situatie omdat er, in verhouding tot de vraag, te weinig kinderopvangvoorzieningen én te weinig medewerkers zijn. Bijna driekwart van de kinderopvangorganisaties heeft momenteel te maken met ernstige personeelstekorten en lange wachtlijsten, blijkt uit een enquête van de Brancheorganisatie Kinderopvang. Het gemis aan medewerkers belemmert de dagelijkse gang van zaken enorm. In de peiling van de Brancheorganisatie Kinderopvang geeft zelfs 33 procent aan dat de bedrijfsvoering in gevaar komt door de personeelsproblemen en dat vacatures moeilijk tot niet vervuld worden.

Dreiging 3: toenemende regelgeving kinderopvang

Naast het gebrek aan panden voor lokale ondernemers, de groei van grote organisaties en de toenemende personeelstekorten, neemt de administratieve druk op de kinderopvanginstellingen steeds verder toe. Vooral de kleinere kinderopvanginstellingen hebben het gevoel meer administratief bezig te zijn, dan met hun core business; het daadwerkelijk opvangen van de kinderen.  Wegens de huidige en steeds strenger wordende eisen van zowel de GGD alsook de Belastingdienst, zien veel kleinere kinderopvanginstellingen zich genoodzaakt hun organisatie te verkopen aan de grotere partijen of hun organisatie helemaal op te doeken.

Gevolgen van deze ontwikkelingen

Het overkoepelende gevolg van deze drie ontwikkelingen, is dat er steeds meer grote kinderopvangorganisaties bij komen en dat deze organisaties blijven groeien (zie hier). De toename van kinderopvanglocaties is een ontwikkeling die zich uitsluitend voordoet bij grote organisaties. Daar heeft in een half jaar tijd een stijging van 15.252 kindplaatsen plaatsgevonden, terwijl de landelijke stijging van kindplaatsen 11.069 was. Uit deze cijfers kun je opmaken dat de groei van grote organisaties sneller gaat dan de groei van het landelijke gemiddelde. Met het verdwijnen van meer dan 4000 kindplaatsen per half jaar, is er maar één conclusie mogelijk: kleine kinderopvangorganisaties zijn rap aan het verdwijnen.

Het zou een tragedie zijn als we over 10-20 jaar enkel nog een handjevol kinderopvangorganisaties hebben in Nederland, maar als wij op deze weg doorgaan is dat wel de toekomst. Aan alle ouders wil ik daarom vragen om te blijven kiezen voor de opvang die het beste aansluit bij de wensen van u en uw kind. Doe niet alleen research naar de locatie waar uw kind wordt gebracht, maar ook naar de mogelijke houders die achter de schermen aan de touwtjes trekken. Check uw kinderopvanginstelling via deze link en ga in gesprek met andere ouders als u het vermoeden heeft dat er aan kwaliteit wordt ingeboet op uw opvang. Want alleen met uw hulp en kritische blik, kunnen we de diversiteit en kwaliteit in de kinderopvang die we allemaal zo waarderen, blijven bieden.

Slotwoord

Eerlijkheid gebiedt te zeggen dat ik heb getwijfeld over publicatie van dit artikel. De scheidslijn tussen je eigen branche waarschuwen en je eigen branche aanvallen lijkt soms flinterdun. Toch vind ik het belangrijk om licht te schijnen op de problematiek die zich voordoet en – nog belangrijker – wil ik kinderopvanginstellingen, ouders en de overheid tijdig waarschuwen voor de veranderingen die zich voordoen in de kinderopvangbranche. Groot is niet altijd slecht, maar wel als het ertoe leidt dat nieuwe partijen geen kans meer krijgen. Zorg dat de kleine ondernemers ook weer kunnen starten en laat de kinderopvang geen eenheidsworst worden. Geef bij nieuwbouw projecten niet gelijk een geschikt pand aan de grootste partij of lokale stichting, maar kijk ook naar de ideeën van andere kinderopvanginstellingen. Alleen zo kunnen we garanderen dat ouders kunnen kiezen voor een opvang die geschikt is voor hun kind, in plaats van een (gedwongen) keuze voor één partij. Mede door deze diversiteit kunnen pedagogen ook weer kiezen voor een opvang die aan hun wensen voldoet om met passie en energie weer aan de slag te gaan in deze belangrijke branche.

Heb jij naar aanleiding van dit artikel vragen of wil jij laten weten hoe je over bovenstaande denkt? Laat dan op social media je reactie achter en draag bij aan de discussie.

Auteur
Sven Weeda